Zeytinin Tarihçesi

Zeytinin tarihçesi ile ilgili kesin bir bilgi olmamakla beraber, arkeolog ve paleo-botanikçiler yapmış oldukları araştırmalarda Akdeniz havzasında birçok değişik bölgede yabani zeytin verilerine rastlamışlardır.

Zeytinin tarımsal anlamda ilk kullanımıyla alakalı verilere ise MÖ 6.000 yılına aittir ve Doğu Akdeniz’de  rastlanmıştır. Eldeki dokümanlar zeytinin buradan dünyaya yayıldığını göstermektedir. Son yıllardaki bazı çalışmalarda Mardin, Hatay, Kahramanmaraş şeridinde zeytin ağacının en alt türüne rastlanması bu verileri kesinleştirmektedir. İlk olarak Güneydoğu Anadolu’ da yerleşen zeytin, Batı Anadolu’ ya ve oradan da Ege adaları yolu ile Yunanistan, İtalya, Fransa ve İspanya’ ya kadar uzanmıştır. Sicilya yolu ile Kuzey Afrika’ ya sıçrayan zeytin, Güneydoğu Anadolu’ dan çıkarak Suriye ve Mısır üzerinden ilerleyen ikinci kol ile birleşmiş ve böylece Akdeniz’ in tüm güney kıyılarına yayılmıştır.

Bir üçüncü kol da Irak ve İran üzerinden Afganistan ve Pakistan’ a kadar ilerlemiştir. XVI. Yüzyılda İspanyollar tarafından Güney ve Kuzey Amerika’ ya götürülmesi ile zeytinin dünyadaki yayılışı tamamlanmıştır

Diğer bir görüşe göre ise zeytinin atası ve çıkış noktası “Olea Chrysophyll”dır. Her daim yeşil olan ve dallarını dökmeyen yüksekliği 2 ila 15 metre arasında değişen yabani bir zeytin ağacı türüdür. Bu tür Güney Afrika’dan Orta Afrika’ya oradan Mısır ve Orta doğuya Pakistan ve Hindistan üzerinden Çine kadar ulaşmıştır.

Yunanistan’da zeytinin MÖ 1.500 yılında önemli bir ticari meta olduğunu gösteren veriler bulunmaktadır. Firavun Tutankamon’un mezarında MÖ 1325 tarihli bir zeytinyağı bulunmaktadır. Bu gibi ayrıntılardan, bu tarihlerde zeytinyağının sadece yemeklik olarak kullanımının yanı sıra yakıt, dinsel, sağlık ve gibi çok değişik amaçlar için de kullanıldığını anlayabilmekteyiz.

Zeytinin Avrupa’ya yayılımında Romalılar, Zeytinyağı kültürünün yayılımında ise Giritliler etken olmuştur. Güçlü bir ticaret ağına sahip olan Giritliler yaklaşık 3000 yıl boyunca zeytinyağı ticaretinin önemli temsilcilerinden olmuştur. Zeytinyağı ticaretine ilişkin bu görüşü doğrulayan veriler Avrupa’nın en eski uygarlığı olarak bilinen Minos’un başkentinde Knossos ve Faistos saraylarının yıkıntıları arasında bulunan 2 metrelik zeytinyağı küpleri ve bu küplerle beraber bulunan tabletlerdir. Bu tabletlerde ise o günkü zeytinyağı ticaretinin nerelere yapıldığını ayrıca zeytinyağının nerelerde üretildiğine dair bilgiler bulunmaktadır.

Aslında her uygarlığın zeytin ağacına ve tarihsel gelişimine ilişkin kendi hikâyeleri bulunmaktadır. Kesin olan bir şey var ki Zeytin tanrının insanlara bir armağanı olup Akdeniz uygarlığının temel sembolüdür.